Hagen, heggen, houtkanten: lijnvormige beplantingen

Jullie hebben het waarschijnlijk al ergens zien passeren: het plantseizoen is alweer geopend! Van nu tot in het voorjaar zijn boom- en struiksoorten in rust, waardoor ze minder last hebben van de verstoring die gepaard gaat met het verplanten. Ideaal moment dus om wat extra bomen, struiken, hagen, houtkanten, of zelfs een minibosje te planten!

Hondsroos in bloei.

De voordelen op een rijtje

Ik zal het in deze blog uitgebreid hebben over hagen, heggen, houtkanten, kort gezegd: lijnvormige houtige gewassen. Deze hebben tal van voordelen voor zowel paarden, andere dieren in de weide als het landschap.

• Voor paarden vormen houtige gewassen, mits het eetbare soorten zijn, een mooie aanvulling op het rantsoen. Het bevat voedingsstoffen die niet in gras of hooi te vinden zijn en daarnaast biedt het de mogelijkheid om op een andere manier te eten: zo kunnen onze paarden hun behoefte tot browsen voldoen.
• Hagen en aanverwanten bieden verrijking doordat browsen mogelijk is, maar ook omdat je met takken andere elementen kan bouwen, zoals een takkenwal. Hiertussen kunnen, ook als de takken kaalgegeten zijn, andere tussendoortjes zoals kruiden verstopt zijn, wat een leuke puzzelgelegenheid vormt voor je paard.

Meidoorntakken opgehangen als verrijking.

• Volwassen heggen en houtkanten bieden daarnaast een schuilplek, doordat ze de wind breken en ook (deels) voor schaduw zorgen. Door hagen te gebruiken als afscheiding wordt dus een fijne omgeving gecreëerd, die bovendien uitdagender is omdat de paarden niet direct zien wat er achter het hoekje te beleven valt.
• Hagen en heggen als afscheiding zijn bovendien een pak waardevoller in het landschap dan onze gewoonlijke linten, draden, hekwerken. Ze vormen een natuurlijke barrière, en bij sommige soorten zoals meidoorn is het zelfs mogelijk om na enkele jaren de omheining weg te halen.
• Lijnvormige houtgewassen vormen snelwegen voor kleine zoogdieren. Doordat ze fungeren als veilige schuilplaats en bovendien vaak lang zijn, zijn deze elementen perfect voor kleine zoogdieren om te kunnen passeren tussen verschillende percelen.
• Hagen zijn bovendien enorm waardevol voor vogels, opnieuw door schuilplaats te bieden maar daarnaast ook een nestgelegenheid, en eventueel een voedselaanbod bij vruchtdragende soorten.

Verschillende vormen van beplanting

Je hoort het al: hagen, heggen en houtkanten vormen een enorme meerwaarde om in je weide te hebben. Wat zijn nu de verschillen tussen deze drie vormen? Hagen kent iedereen wel: het zijn vrij beheerste, lijnvormige soorten die één tot twee keer per jaar geschoren worden zodat ze niet zo groot worden. Als je een haag wat wilder laat uitgroeien zodat die ook bloemen en vruchten kan dragen, spreken we van een heg. En tenslotte hebben we houtkanten, die een speciaal geval vormen: hierin worden echte boomsoorten geïntegreerd die vervolgens in een hakhoutbeheer worden geplaatst. Dwz dat om de paar jaar, de bomen bij de grond worden afgezet. Daarna komen weer jonge uitlopers omhoog waardoor een cyclische dynamiek ontstaat.

Gemengde haag van meidoorn, sleedoorn en hondsroos die tot boven onze mesthoop uitschiet.

Welke soorten zijn geschikt?

Hieronder vind je een overzichtje van enkele inheemse soorten die geschikt zijn als haag èn eetbaar zijn voor paarden. Ik heb er mijn eigen persoonlijke favorieten uitgeselecteerd.

• Veldesdoorn of Acer campestre. Een soort die, in tegenstelling tot de gewone esdoorn, volledig eetbaar is voor paarden. De soort heeft ‘schattig’ uitziende kleine blaadjes en de helikoptertjes (zaden) staan tegenover elkaar. De veldesdoorn heeft het liefst een kalkhoudende grond.
• Meidoorn of Crataegus monogyna). Een klassieker onder de hagen, mede door het feit dat ze bij het aanvreten of scheren uitlopers vormt die nog steviger (en stekeliger) zijn dan de vorige. Daardoor vormt deze soort na enkele jaren een ondoordringbare afscheiding, waarbij de draad kan weggenomen worden. Meidoorn kan bovendien op zo goed als elke bodem aangeplant worden.
• Hondsroos of Rosa canina. Ook bekend als de rozenbottelstruik. Een inheemse struik die prachtige bloemen vormt in de lente, en rozenbottels in de zomer. Rozenbottels zijn zowel voor paarden als voor vogels een lekkernij.

Een handje rozenbottels.

• Hazelaar of Corylus avellana. Deze heeft grote, zachte bladeren en bloeit als allereerste van onze inheemse soorten: van januari tot maart. Hazelaar verlengt dus de bloeiboog, wat een meerwaarde vormt voor allerlei insecten. Hazelaar vraagt een vrij goede vochthuishouding en vruchtbaarheid, en gaat op zijn beurt de grond verder verbeteren (bodemverplegend effect).
• Haagbeuk of Carpinus betulus. Let op: dit is een andere soort als beuk (Fagus sylvatica), maar deze laatste kan ook in haagvorm voorkomen. Haagbeuk is familie van de berk en hazelaar, eerder dan van de beuk en eik. Hij groeit op vrij vochtige, voedselrijke, tot zelfs kalkrijke bodems. Een groot voordeel is dat de bladeren de hele winter blijven hangen, in verdorde vorm weliswaar, maar daardoor blijft de haag een dichter geheel vormen tot de nieuwe bladeren er in de lente op komen.

Aanplant en beheer

Bij de aanplant dient er nagedacht te worden over welke soorten er gebruikt worden (en eventueel welke mengingen), hoeveel rijen plantjes en op welke afstand deze worden gezet. Vervolgens is het belangrijk om de jonge plantjes een goede start mee te geven in de vorm van wat compost en water in het eerste jaar. Daarnaast dienen de plantjes goed afgezet te worden voor de paarden, vooral in het begin. Eens ze groeien kunnen de paarden de uitlopers die buiten het hek komen afknabbelen, maar de stam van de planten moet altijd beschermd blijven, tenzij het gaat over een soort die zichzelf beschermt zoals meidoorn.

Aan de slag!

Zo, ik hoop dat ik hiermee duidelijk heb gemaakt wat een meerwaarde hagen, heggen en houtkanten kunnen vormen, welke plantensoorten je kan gebruiken en wat de aanplant en het beheer van zo’n haag of houtkant inhouden. En wie weet heb ik je wel geïnspireerd om zelf aan de slag te gaan met deze beplantingsvormen!

Wil je zelf graag wat beplanting toevoegen aan je perceel maar weet je niet waar je die best plaatst en welke soorten je gebruikt? Dan wil ik gerust met je meekijken! Contact opnemen is mogelijk via het contactformulier op de website, via instagram (@boltsbiotoop) of via boltsbiotoop@gmail.com.