Onze ondergronden onder de loep

Bij het aanleggen van onze mini paddock paradise aan huis, heb ik ervoor gekozen om zo veel mogelijk verschillende ondergronden te gebruiken. Enerzijds om variatie te creëren voor de paarden (en hun hoeven) maar ook als groot testproject zodat ik kan zien welke ondergronden het best werken (of toch op onze plek) en zodat onze plek als inspiratie kan dienen voor mensen die zelf een moddervrije track willen creëren. De paarden wonen hier nu een kleine 2 weken, wat niet lang is maar wel lang genoeg is om al een idee te krijgen van wat werkt en wat niet, zeker door het belachelijk natte weer dat we blijven hebben. Ons stuk helt af naar achteren toe en we hebben dus een enorm natte bodem daar, zelfs op delen die niet gebruikt worden, staan plassen door zo'n hoge grondwaterstand. Een uitdaging dus, maar dit geeft ook de kans om echt te kijken wat er werkt om droge voeten te behouden. Hieronder volgt een overzichtje van de ondergronden die wij hebben aangelegd, samen met een kostenoverzicht én een eerste evaluatie.

1. Zandbodem

Mijn hoofdfocus in onze mini paddock paradise was het creëren van een droge paddock. Doordat de tracks zeer intensief gebruikt gingen worden en ik ondergronden ging testen, had ik toch wat schrik voor moddervorming en daarom wou ik een plek die zéker droog zou zijn, zodat ze altijd een zekere bewegingsvrijheid met droge voeten hebben. Ik koos voor een zandbodem, zodat ze op deze droge plek ook comfortabel kunnen liggen. De paddock hebben we helemaal vooraan ons stuk gelegd, omdat dit het hoogste (en dus droogste) stuk is maar ook omdat dit het dichtst bij de bebouwing ligt. Zand heeft best een grote impact omdat het een heel andere bodem is dan de typische leembodem hier, en je krijgt het nooit meer weg tenzij je alles uitgraaft. Ik wou daarom dus zo weinig mogelijk van ons stuk 'bevuilen' met zand, waardoor dit enkel beperkt is tot vooraan het perceel.

De zandpaddock is opgebouwd door 5cm scheldezand + G4 paddockplaten + nog eens 5cm scheldezand. Scheldezand heeft goede eigenschappen qua drainage maar ook een zekere stevigheid, waardoor het niet snel te mul wordt (in vgl met drainagezand). Daarnaast was het bij onze lokale leverancier de goedkoopste zandsoort. De paddockplaten hebben we aangekocht bij paddockplaatshop, en creëren een mooie drukverdeling en stevigheid zodat het zand niet mengt met de ondergrond, het regenwater steeds kan doorlopen naar beneden, en het goed bewandelbaar is. We hebben slechts een heel dun laagje zand bovenop (je ziet op bepaalde plekken zelfs de platen erdoor), zodat het zand niet zwaar of mul wordt in natte of net heel droge periodes.

Kosten

Zand: op een paddock van 9 bij 20 m hebben wij 13 ton zand per laag gelegd (zand weegt ongeveer 1,5ton per m3) (9m x 20m x 5cm = 9 m3 -> x 1,5 ton/m3 = 15,5 ton zand per laag). We betaalden 23,4€ per ton zand -> x 26 ton in totaal = 608,4€.

De paddockroosters hebben wij aangekocht bij de Paddockplaatshop, we kozen voor G4 omdat dit de beste drukverdeling geeft. De platen kosten 13,75€ per m2 -> voor onze paddock van 180 m2 dus 2475€.

De aanleg van de paddock kostte in totaal dus 3083,4€ (ongeveer 17,13€ per m2). Een hele investering dus, maar ik vond een bewegingsruimte met droge voeten absolute prioriteit.

Evaluatie

De zandpaddock is zijn kost echt dubbel en dik waard. Al vanaf de eerste dag lagen de paarden hier zalig op te slapen. Door het dunne laagje zand op de platen had ik wat schrik dat ze niet comfortabel zouden kunnen liggen of rollen, maar dat blijkt dus helemaal geen probleem! De keuze om dus eerder voor een dun laagje te gaan zodat het niet te zwaar komt te liggen, was dus een goede keuze.

Wat ook opvalt: we hebben een strook in de paddock waar geen platen tussen het zand liggen, omdat hier eerst palen stonden om een onderverdeling te maken (deze palen heb ik weggehaald om de paddock makkelijker volledig open te kunnen zetten). Je ziet zo dat het zand hier veel muller ligt, en dat ze er dieper in zakken. De paddockplaten zijn dus echt wel een waardevolle toevoeging om een droge en stevige bodem te creëren.

Hooiplaats op zand (links) - dutjes op het zand (rechts).

2. Lavatrack

Naast de droge paddock, was de volgende grote focus in onze PP een groot deel lavatrack. Lava is een gesteente dat natuurlijk oogt door de donkerbruine kleur en gebrokkelde vorm, en heel goede eigenschappen heeft voor waterhuishouding. Naast de eigenschappen van grind nl grote deeltjes waardoor er veel drainage mogelijk is, is lava namelijk ook poreus en houdt het dus nog meer water vast. Doordat het mineralenrijk is en makkelijk verbrokkelt, is lava daarnaast ook een mooi product om de bodem mee te verbeteren (wordt ook verkocht als bodemverbeteraar in gruis- of meelvorm). Daarom is het ideaal om de compost mee te verbeteren als er tijdens het mesten deeltjes meegenomen worden. Ten slotte heeft de kleur ook als groot voordeel dat het weinig opvalt, wat ervoor zorgt dat het weinig opvallend is in het landschap.

Kosten

Ik heb zo'n 80m track aangelegd met lavasplit 8-16mm, de track is ongeveer 2m breed en wij hebben het zo'n 5cm dik gelegd. Lava weegt 1,2 ton per m3, wat de totale hoeveelheid dus 80m x 2m x 0,05m x 1,2 ton/m3 = 9,6 ton maakt. In totaal hebben we 10 ton besteld, aan 74€ per ton = 740€ totaal (4,11€ per m2).

Hierbij merk ik graag nog op dat het initiële plan was om de lava 10cm breed te leggen, dus de dubbele hoeveelheid. Doordat we alles met de hand (en kruiwagen) van vooraan de straat naar achter moesten brengen, was het bij ons praktisch niet echt haalbaar om deze hoeveelheid nog verwerkt te krijgen, waardoor we het eerst met de halve hoeveelheid hebben geprobeerd.

Vervolgens ook de opmerking dat er onder een lavatrack vaak een gronddoek wordt gelegd, om te voorkomen dat de lavasteentjes mengen met de onderliggende bodem. Ik was bij de uitvoering wat huiverig naar de hoeveelheid plastic in de bodem, waardoor ik maar een deeltje heb aangelegd met gronddoek. Gronddoek kost ongeveer 1€ per m2, dus is niet de grote kost. Kies bij het leggen van een gronddoek voor een non-woven geotextiel (minder verlies van plasticvezels).

Evaluatie

De lavatrack is minder goed uitgedraaid dan verwacht. Vooral helemaal achteraan, waar het grondwater énorm hoog staat, blijft het niet stabiel liggen en is de lava al voor een groot deel met de grond gemengd, wat alsnog een modderig geheel voortbrengt. Het is nog altijd veel beter dan moest er enkel modder zijn, maar je kan ook echt niet zeggen dat het goed of droog ligt. Hieronder een evaluatie van de verschillende zones, met elk een andere "methode":

• Zoals ik zei, ligt de lava achteraan, zonder gronddoek, het slechtst. Ik moet wel erbij vertellen dat het water hier enorm hoog staat, zelfs in de delen naast de track die niet belopen worden, staat het water zo boven de grond. Het kan dus zijn door deze extreme nattigheid dat de lava het niet gehaald heeft. Daarnaast hebben wij ook een hele zware leembodem, waar je heel diep inzakt als het nat is. Helpt allemaal niet om het een beetje stabiel te houden :).
• We hebben ook een zone met gronddoek, waar de lava beter ligt, maar ook hier is het niet heel stabiel. De paarden zakken er wat in weg (te vergelijken met mul zand, maar dan met steentjes), maar er is geen modder. Ik weet niet helemaal zeker of dit komt door de gronddoek, of doordat dit ook het droogste stuk is. De modder start wel echt direct waar de gronddoek eindigt, dus ik denk dat de gronddoek wel een groot effect heeft op het voorkomen van mengen van de verschillende materialen.
• Er is ook een (iets minder natte) zone waarin de lava zonder gronddoek wel goed ligt, wat stabieler dan het gedeelte met gronddoek en ook niet modderig, terwijl de laagdikte ongeveer hetzelfde is. Vermoedelijk is een laag van 5cm lavasplit op een plek die niet volledig overstroomt bij nat weer, dus wel voldoende om het droog te houden, en ligt het iets stabieler omdat de onderste steentjes zich wat kunnen vastzetten in de leem waar dat met de gronddoek niet kan?
• Ten slotte hebben we ook een stukje pad gemaakt met G4-platen, met daarop lavasplit (omdat we van beide over hadden). Dit ligt echt helemaal top. Droog en geen modder, maar wel heel stabiel door de platen. De paarden zakken hier niet in de lava weg en hebben ook duidelijk een grote voorkeur voor dit pad (Nanna staat hier zelfs vaak te rusten, terwijl de zandpaddock dichtbij is).

Ik zoek nog uit hoe ik de zones die wat 'vermodderd' zijn tegen volgende winter kan verbeteren. Sowieso gaan we de zomer aanzien, kijken of het pad ook wat beter aangelopen wordt tijdens de zomer waardoor het stabieler wordt. Het plan is ook om een wadi te graven om het overschot aan water in zo'n extreem natte periodes kwijt te kunnen, en dus de oorzaak aan te pakken. Daarnaast gaan we sowieso de paden wat aanvullen, zodat er terug een stabiele laag lava ontstaat. Daarop komt er dan mogelijks een gronddoek en nog een laag lava (dezelfde grootte of een fijnere fractie), of een rij G4-platen met daarop ook weer lava. Op beide manieren ligt het geheel nog wat hoger en beter gescheiden met de onderliggende bodem/modderlaag.

Links: lavatrack zonder worteldoek in de (super)natte zone: vermengd met de grond en modderig als gevolg - Rechts: lavatrack zonder worteldoek in een drogere zone: hier gaat het wel goed.

Links: Lavatrack met gronddoek: droog en zonder modder, maar wat onstabiel en 'mul' om door te lopen - Rechts: stukje lavatrack met G4-platen eronder: superstabiel, droog en Nanna's favoriete pad (helaas ook hun favortiete mestplaats) :).

3. Modderplaten

Achteraan in onze PP, een bossige zone waar later nog een wadi komt, heb ik een pad van modderplaten gemaakt zodat ik later nog kan beslissen of we een andere inrichting toevoegen aan dit pad. Een deel wou ik graag met houtsnippers, maar door schrik voor drassigheid (zie onder), heb ik hier ook een padje modderplaten gemaakt zodat er altijd een droge weg is. Over het grootste deel ligt dit pad maar 1 tegel breed (50cm), over de natste zone 2 tegels (omdat we over hadden en we deze zone graag wat meer stabiliteit wouden geven).

Kosten

De modderplaten hebben we ook besteld via de paddockplaatshop en kosten 31,50€ per m2. Wij hebben 35 m2 aangekocht om onze bossige zone (en wat stukken in de tuin) te overbruggen. Een énorme investering, maar als je de platen binnenkrijgt zie je direct wat voor een kwaliteit ze hebben. Ze zijn zwaar en liggen als een huis, waar je ze ook neerlegt.

De tegels kosten 31,50€ per m2. Voor een pad van 2 tegels breed kom je dus aan 31,50€ per lopende meter. Leg je het pad maar 1 tegel breed, kost het de helft dus 15,75€ per lopende meter.

Evaluatie

Deze platen zijn echte lifesavers. Ik heb ze op de natste zone gelegd in onze pp, en dat is ècht nat. Als je erop wandelt hoor je het water zo stromen alsof ze op een moeras liggen, en toch heb je ongeveer droge voeten.

Toen de paarden het begonnen te gebruiken, viel het direct op dat de tegels die in één rij liggen, stabieler liggen dan die in twee rijen. Dat komt omdat de paarden steeds in het midden wandelen, wat bij twee rijen betekent dat ze de binnenkanten van de platen naar beneden drukken en er dus een soort gootje ontstaat. Via daar komt er wel wat modder op. Op de tegels in èèn rij is de druk gelijkmatiger verdeeld, en ligt alles nog zonder modder. Ik hoor het je denken: wat dan met drie tegels? Wel, geen idee :). Bij ons werkt èèn rij perfect om de paarden van plaats a naar plaats b te vervoeren, en ik heb dus nog niet uitgetest wat het zou geven met een breder pad :).

Na de laatste drashbuien liggen nu de tegels achteraan ook met één rij met een laagje modder, simpelweg omdat het water echt boven de tegels staat. Het zijn echt extreme omstandigheden en hoewel die tegels echt bijna wonderen verrichten, kunnen ze nog net niet drijven :). Het is hen dus vergeven, ik ben er nog steeds heel tevreden mee!

Links: 2 rijen modderplaten: met een laagje modder in het midden - Rechts: 1 rij modderplaten: mooi droog 

Links: nog steeds mooi droog in een zèèr natte bodem - Rechts: perfect gepast voor èèn knappe ijslander :).

4. Houtsnippers

Bij het inrichten van onze paddock paradise zijn er verschillende (delen van) bomen gesneuveld. Takken die heel laag hingen, jonge boompjes die in de weg stonden, bomen die giftig waren. Het takkenhout verhakselen we tot snippers, en gebruiken we als zelfgemaakt houtsnipperpad. Houtsnippers zijn een leuke toevoeging aan de verschillende ondergronden omdat ze zo anders voelen, en bovendien een mooi natuurproduct - in dit geval zelfs gerecycleerd. De houtsnipperzone ligt bij ons in die vreselijk natte hoek waar ook deel van de lava en de dubbele rij modderplaten ligt. Ze vormen een bredere zone voor browsing en enkele kleine hooinetjes, en dus geen standaard pad - er liggen modderplaten voor het stuk waar ze doorlopen. Op die manier hebben ze altijd een 'droge' weg als de houtsnippers beginnen te verteren en verdrassen.

Kosten

In dit geval helemaal gratis, omdat wij veel takkenmateriaal beschikbaar hebben. We hebben wel geïnvesteerd in een kleine verhakselaar van ongeveer 400€.

Evaluatie

Tot nu toe liggen de houtsnippers eigenlijk best stabiel, hoewel ze ook gebruikt worden om te eten van de hooinetjes aan de bomen. Ze nemen het water echt nog goed op, en vertonen heel weinig moddersporen. Ik vermoed dat dit niet lang gaat duren omdat ze vlak in het water liggen, maar dat is geen probleem omdat we makkelijk kunnen aanvullen én er nog een andere weg beschikbaar is.

Houtsnippers: niet zo mooi omdat het een DIY product is, maar voorlopig wel mooi stabiel en weinig moddersporen.

5. Grind

Als afwisseling hebben we ook een grindpad gelegd, aan de start van de track aan één kant van de zandpaddock. We hebben één meter breed aan G4-platen gelegd, zo los op de bestaande grond (incl. gras en ongelijkheden, lag echt niet zo effen in het begin), en dan opgevuld met riviergrind. Zodra het grind de platen opvulde, lag alles mega stabiel. Een boordje was wel nodig, anders vielen de steentjes continu naast de platen (omdat het pad wat hoger ligt dan de grond errond), dus ik heb het afgeboord met bakstenen. Bakstenen zijn niet heel ideaal want ze hebben een beperkte hoogte, niet zo'n groot gewicht en ze zijn ook niet zo mooi. Maar we hebben er heel veel opgegraven uit de tuin dus het leek me ideaal om die te recycleren. Samen met de verschillende soorten steentjes is het nog een vrolijk geheel geworden!

Kosten

Op een grindpad van ongeveer 12m lang, hebben we G4-platen gelegd (die hadden we over van de paddock), met èèn bigbag riviergrind 8-16mm erover verdeeld. Totale kosten waren ongeveer 12 x 13,75€ + 125€ (prijs bigbag grind) = 290€ voor 12 m2 ofwel 24,17€ per m2 (= per lopende meter pad in ons geval). Dit is natuurlijk een pad dat je niet heel lang maakt, omdat het grind vooral als afwisseling wordt gebruikt.

Evaluatie

Het grindpad is echt heel fijn. Het blijft beter liggen dan verwacht, ik had schrik dat al het grind vanaf dag èèn verdwenen ging zijn maar dat valt heel goed mee. Het is wel wat lastiger om uit te mesten, want de steentjes blijven plakken in de mest en ze zijn niet echt handig in de composthoop (ik probeer ze dus uit de kruiwagen te vissen :p). Dit valt wel mee als het grindpad puur een 'doorlooppad' is, smal zonder eetplaatsen zodat de paarden aangemoedigd worden hier gewoon overheen te lopen en niet hier te blijven rondhangen. Daardoor ligt er ook heel weinig mest op bij ons.

Grappig weetje: dit is het enige pad dat mooier ligt bij al de regen. Er komt steeds wat zand op omdat het bij ons vlak naast de paddock ligt (tip: kleine zone verharding voor het grindpad zodat het zand daar terechtkomt), en als het regent wordt al het zand terug weggespoeld en hebben de steentjes terug een veel mooiere kleur.

Links het grindpad: G4-platen, riviergrind 8-16mm en bakstenen boordje. Rechts het grind na een regenbui: mooi afgespoeld en terug 1001 verschillende kleuren. :)

6. Dolomiet

Het dolomiet pad is een experimentje omdat ik al had gelezen over de 'limestone' tracks in Engeland, en dit een vergelijkbaar materiaal is. Het leek me ideaal om een materiaal te gebruiken dat ook wordt gebruikt in parken, tuinen, enz als halfverharding, gezien dat gemaakt is voor veel betreding. Dus ik heb het gewoon geprobeerd: G4-platen pad van 1m breed + dolomiet. De felgele kleur van versgelegd dolomiet, vergrijst nog wat zodra het er even ligt zodat het wat minder opvallend is. Het blijft wel een veel opvallender materiaal dan bvb. lava, daarom hebben wij het dicht bij de bebouwing gelegd.

Kosten

Pad van 20m: 20 G4-platen en 1,5 bigbag dolomiet 0-15mm. Totale kost: 20 x 13,75€ + 1,5 x 125€ = 462,5€ ofwel 23,1€ per m2 (= per lopende meter pad).

Evaluatie

Dit is misschien wel mijn favoriete pad in onze pp, hoewel het over een halfverharding gaat. Dit zie je ook: het is echt vast aangelopen in de platen waardoor er echt een padje ontstaat dat lijkt op de typische gele wandelpaden in een park. Het is dus mooi vast, met enkele dikkere steentjes, wat ook heel variërend lijkt voor de hoeven. Doordat het zo mooi vast is is het ook heel makkelijk uit te mesten, er komen amper steentjes mee wat bij de lava & het grind wel het geval is. En ondanks de vastheid en het halfverharding aspect, heb ik de indruk dat water er heel mooi doorheen infiltreert. Er staan nooit plassen rondom dit pad. Doordat er hier geen boordje nodig is om de steentjes op te sluiten (ze vallen er maar een klein beetje naast), is de breedte van 1m hier ook perfect. De paarden kunnen als ze willen nét omdraaien zonder van het pad te gaan (en trainen hierbij een beetje op hun behendigheid :p). Echt fan van! Of ik echt meer zou leggen betwijfel ik, want het blijft wel een vreemd gesteente, halfverharding en vrij opvallend. Maar qua eigenschappen is het echt wel een heel fijn materiaal!

Halfverharding van dolomiet, in combinatie met G4-platenBolt al browsend van de rozenstruik, vanop het dolomietpad